کد مطلب:2280 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:9

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

آيا در نظام طبيعت و جهان مادي هر كاري بايد بر اساس نظام علّي و معلولي باشد؟ بعضي از امورنياز به اسباب و مسببات ندارد. آيا در دعا باز لازم است شرايط علّي و معلولي يك چيز فراهم شود و آيا اين قانون ,خاص نظام مادي و همين طور در خصوص آيهء است ؟

يكي از مسائل درجهء اوّل فلسفه , علّت و معلول است كه از لحاظ سبقت و قدمت اولين مسئله اي است كه فكر بشر را به خود متوجه ساخته و او را به تفكر و انديشه براي كشف معمّاي هستي وادار كرده است . براي انسان كه داراي استعداد فكر كردن است , مهم ترين عاملي كه او را در مجراي تفكر مي اندازد, ادراك قانون كلي علّت ومعلول است كه به اين تعبير بيان مي شود: هر حادثه اي علتي دارد; هر معلولي علّتي مي خواهد و اگر انسان در موردحادثه اي نتواند علّت حادثه را بفهمد, به علتي مجهول براي آن معتقد مي شود. گاهي انسان به حوادثي بر مي خورد كه علّت آن ها را نمي داند و به سبب خاصيت انعطاف , اين ناداني را در خود احساس مي كند و از طرف ديگر طبق ادراك كلّي كه از عليّت و معلوليّت دارد, مي داند حادثه علّتي دارد, آن گاه به دنبال علل حوادث مي پردازد. در ميان متكلمان كه مي گويند تمام حوادث جهان مستقيماً و بلا واسطه از ارادهء ذات باري ناشي مي شود و هيچ گونه سببيّت ومسببيّتي بين امور جهان در كار نيست .

قانون عليّت از پايه هاي فلسفه است و اگر متزلزل شود, فلسفه زير و رو مي شود. به عقيدهء فلاسفه قانون عليّت يكي از اركان عمومي در فلسفه است .

در بحث عليت و معلوليت بايد بين علّت و معلول , سنخيّت وجود داشته باشد; يعني اين طور نيست كه از هرعلتي به هر معلولي برسيم , مثلاً آب علّت و تري و خنگي معلول است . بي اين معلول و آن علت سنخيّت هست , امانمي شود آب علّت سوزاندن بشود.

مطلب ديگر در بحث عليت و معلوليت اين است كه اگر علّت موجود شد و مانعي در كار نبود, حتما, معلول انجام مي گيرد. به اين مطلب مي گويند, مثلاً اگر نمك علّت شور مي باشد, نمي شود در چيزي نمك ريخت و آن چيز شور نشود.

آتش اگر مانعي در كار نباشد, حتماً مي سوزاند و حرارت ايجاد مي كند.(1)

در چند مورد به نظر مي رسد قانون عليت و معلوليت اجرا نشده است :

1 در مورد حضرت عيسي 7و مريم ;

2 در مورد دعا;

3 در مورد انداختن حضرت ابراهيم در آتش و نسوختن .

ولي در اين موارد نيز قانون علت و معلول نقض نشده است , زيرا:

در مورد حامله شدن مريم , قانون مرسوم اين است كه اگر اسپرواوول با هم تركيب شوند و زمينهء رشد پيدا كنند,تبديل به فرزند مي شود. در مورد مذكور درست است كه مريم بدون آميزش حامله شد, ولي در اثر كنش و واكنش هاو تغيير حالت ها حتماً اسپرواوول در رحم مريم قرار گرفته است ; حتي در ظاهر براي ما اين طور نمود دارد. قرآن مي فرمايد: .(2)

در مورد حضرت ابراهيم نيز آتش اشز آتش بودن افتاد و به دستور خدا ديگر آتش نبود وگرنه اگر آتش بود,حتماً سوزندگي داشت . خدا كاري كرد كه از آتش بودن و از خاصيت سوزانيدن افتاد و سلام (خنك ) شد.

در مورد دعا, اولاً دعايي كه بر خلاف سنّت تكويني يا تشريعي باشد, مستجاب نمي شود, مثلاً اگر كسي سم ّبخورد و بعد دست و به دعا بردارد كه خدايا! مرا مريض نكن يا كسي مقدار زيادي نمك در غذا بريزد و بعد دعا كندغذا شور نشود يا كسي مراعات بهداشت نكند و دعا كند مريض نشود, اين گونه دعاها كه بر خلاف مسير تكوين وتشريع و سنت است , مستجاب نمي شود. بنابراين دعا بر خلاف قانون علّت و معلول نيست . اشكال مهم در اين است كه تمام علت ها و معلول ها را نمي شناسيم ; يعني نمي دانيم چه چيز علّت براي چه جيز است و فقط به بعضي از علّت هاپي برده ايم . غير از علل مادي , علل ديگري نيز هست كه ما از آن ها غافل هستيم .

(پـاورقي 1.با استفاده از مجموعه آثار شهيد مطهري , ج 6 ص 643ـ 655

(پـاورقي 2.آل عمران (3 آيهء 47